---

کم‌آبی از مهم‌ترین عوامل کاهنده رشد و عملکرد گیاهان است که نور به روز با کاهش منابع آبی بر شدت آن نیز افزوده می‌شود. با این حال با اتخاذ مدیریت‌هایی از جمله انتخاب رقم مناسب و کاربرد مولد تحریک‌کننده تحمل به کم‌آبی در گیاهان، می‌توان اثرکم‌آبی بر گیاهان را کاست. این آزمایش به منظور مطالعه اثر سطوح مختلف آبیاری (آبیاری پس از ۷۰، ۱۳۰ و ۱۸۰ میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر) و کاربرد هومات‌پتاسیم (شاهد، غلظت ۱۰ و ۵۰ در هزار هومات‌پتاسیم) در دو هیبرید ۶۰۴ و ۷۰۴ در سه تکرار و به‌صورت اسپلیت‌پلات بود. نتایج این مطالعه نشان داد که کاهش آب آبیاری، عملکرد دانه را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. به‌طوری‌که سطوح آبیاری پس از ۱۳۰ و ۱۸۰ میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر به‌ترتیب ۶/۲۳ و ۶/۴۹ درصد از عملکرد دانه نسبت به سطح آبیاری پس از ۷۰ میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کاست. سطوح آبیاری کاهش معنی‌داری را در تعداد دانه در بلال و وزن صد دانه باعث شد. کاربرد هومات‌پتاسیم اثر معنی‌داری بر عملکرد دانه نداشت، ولی تیمار ۵۰ در هزار هومات‌پتاسیم افزایش معنی‌داری را در سطح برگ زیست‌توده بوته باعث شد. به نظر می‌رسد در هیبریدهای مورد مطالعه کاهش آب آبیاری، از عملکرد دانه کاسته و کاربرد هومات‌پتاسیم نیز اثری بر عملکرد اقتصادی هیبریدهای مورد مطالعه ذرت نداشت.

---

برای بررسی پاسخ کلروفیل برگ، ظرفیت مخزن و اجزای عملکرد به کاربرد ریزوبیوم و نیتروژن معدنی در تراکم‌های متفاوت کشت، این آزمایش در سال زراعی  ۱۳۹۱-۱۳۹۰ به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی و چهار تکرار در شهرستان بروجرد، به اجرا در آمد. فاکتور اصلی آزمایش شامل تراکم با سه سطح ۲۰، ۴۰ و ۶۰ بوته در مترمربع بوده و فاکتورهای تلقیح بذر با باکتری ریزوبیوم در دو سطح (باکتری و شاهد) و کاربرد نیتروژن معدنی از منبع اوره با سه سطح (صفر، ۹۰ و ۱۸۰ کیلوگرم در هکتار) به‌صورت فاکتوریل  ۳×۲ در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج  نشان داد که فاکتور تراکم بر تمامی صفات به‌جز تعداد دانه در غلاف اثر معنی‌داری داشت و بیش‌ترین مقادیر محتوای کلروفیل برگ، ظرفیت مخزن و عملکرد دانه در تراکم ۶۰ بوته به‌دست آمد. در مقابل تراکم ۲۰ بوته دارای بیش‌ترین تعداد غلاف در بوته و وزن صددانه بود. اثر نیتروژن بر محتوای کلروفیل برگ، تعداد غلاف در بوته، وزن صددانه، ظرفیت مخزن و عملکرد دانه از نظر آماری معنی‌دار بود و بالاترین مقادیر این صفات در تیمار ۱۸۰ کیلوگرم کود به‌دست آمد. ضمن این که تیمار تلقیح بر وزن صددانه، ظرفیت مخزن و عملکرد دانه اثر مثبت و معنی‌داری داشت. هم‌چنین برهمکنش باکتری و نیتروژن بر محتوای کلروفیل برگ و وزن صددانه، برهمکنش تراکم و باکتری در رابطه با ظرفیت مخزن و عملکرد دانه و برهمکنش تراکم و نیتروژن بر وزن صددانه معنی‌داربود.

---

به­منظور ارزیابی اثر قارچ میکوریزا بر ویژگی‌های اکوفیزیولوژیک ارقام جو در واکنش به تلقیح با سویه­های مختلف باکتری سودوموناس فلورسنت تحت شرایط دیم، این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل به­صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل قارچ میکوریزا گونه Glomus mosseae (تلقیح و عدم تلقیح)، سویه‌های باکتری سودوموناس (چهار سویه باکتری سودموناس  فلورسنت S۱۵۳، S۱۶۹، S۴، S۸ و عدم تلقیح) و  ارقام جو (رقم دشت و صحرا) بودند. در هر دو رقم بیش­ترین عملکرد دانه از تیمار کاربرد میکوریزا و سویه S۱۶۹ (در رقم دشت با میانگین ۱۲۹۳ و در رقم صحرا با میانگین۱۷۵۲ کیلوگرم در هکتار) به­دست آمد. در صفات فیزیولوژیک نیز بیش­ترین مقدار کلروفیل a از تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و عدم تلقیح با باکتری در رقم صحرا و کلروفیل b، کلروفیل کل و  قند محلول نیز از تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و تلقیح با باکتری سودوموناس سویه S۱۶۹ در رقم صحرا به­دست آمد. بیش­ترین مقدار فسفر دانه نیز در تیمار  کاربرد میکوریزا و تلقیح با سویه S۱۵۳ در رقم دشت مشاهده شد، در حالی­که بیش­ترین مقدار نیتروژن دانه از تیمار کاربرد قارچ میکوریزا و تلقیح با باکتری سویه S۴ در رقم صحرا به­دست آمد. هرچند سویه­های به­کار­برده شده در این آزمایش واکنش متفاوتی به رقم و کاربرد میکوریزا داشتند، اما در اغلب صفات اندازه­گیری شده نسبت به تیمار عدم تلقیح با باکتری از برتری برخوردار بودند.

---

---

---

به‌منظور بررسی اثر تنش کمبود آب و محلول­پاشی با نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم بر عملکرد بلال و فعالیت برخی از آنزیم­های آنتی اکسیدانی ذرت شیرین، این آزمایش به‌صورت کرت­های خردشده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده­ی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در سال ۱۳۹۶ به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی عبارتند از تنش کمبود آب در سه سطح ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد رطوبت قابل دسترس و محلول­پاشی با نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در چهار سطح صفر، ۰۱/۰، ۰۳/۰ و ۰۵/۰ درصد بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش کمبود آب بر صفات فعالیت آنزیم پراکسید هیدروژن، محتوای رطوبت نسبی، عملکرد بلال و آسکوربیک پراکسیداز معنی­دار بود. همچنین اثر محلول­پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم در تمامی صفات مورد مطالعه و بر همکنش تنش کمبود آب و محلول­پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم به‌جز در صفت محتوای رطوبت نسبی در سایر صفات مورد مطالعه معنی­دار بود. کاربرد نانو دی اکسید تیتانیوم در غلظت ۰۱/۰ درصد در تمامی تیمارها موجب افزایش آنزیم­های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و کاهش پراکسید هیدروژن شد اما محلول­پاشی با نانو دی اکسید تیتانیوم با غلظت ۰۱/۰ درصد در شرایط ۵۰ درصد رطوبت قابل دسترس بیش­ترین فعالیت آنزیم­های کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و کم­ترین مقدار پراکسید هیدروژن را داشت. همچنین محلول­پاشی با غلظت ۰۱/۰ درصد نانو دی اکسید تیتانیوم تحت شرایط آبیاری کامل در مقایسه با عدم محلول­پاشی این ترکیب تحت شرایط ۵۰ درصد رطوبت قابل دسترس و شاهد عملکرد بلال را به ترتیب ۵۸ و ۱/۸ درصد افزایش داد. در کل محلول­پاشی با غلظت ۰۱/۰ درصد نانو دی اکسید تیتانیوم در شرایط تنش کمبود آب توانست فعالیت آنزیم­های مرتبط با کاهش اثر مخرب تنش را افزایش داده و در نهایت منجر به افزایش عملکرد بلال در شرایط مشابه و عدم مصرف این ترکیب شد.

---

 به‌منظور بررسی اثر تاریخ و عمق کشت غده بر برخی صفات زراعی ارقام سیب‌زمینی در کشت‌های پاییزه و بهاره، آزمایشی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه‌ی طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل در طی دو سال زراعی ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ اجرا شد. تاریخ کشت به‌عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (۱۰ آبان، ۱۰ آذر و ۱۰ اردیبهشت) و ترکیب چهار رقم سیب‌زمینی (اسپریت، مارفونا، ساوالان و آگریا) و چهار عمق کشت (۱۰، ۱۵، ۲۰ و ۲۵ سانتی‌متر) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. نتیجه صفات مورد بررسی نشان داد ارتفاع هر چهار رقم به‌طور میانگین ۶۸ سانتیمتر در تاریخ کاشت آذرماه معنی‌دار بوده و در بالاترین ارتفاع بوته قرار گرفتند. بیشترین میانگین تعداد ساقه اصلی (۴ ساقه) در طی دو سال در تاریخ کشت آبان ماه مشاهده شد. رقم ساوالان با ۹ غده در بوته درکشت آبان ماه در عمق ۱۰ و ۱۵ سانتی‌متر دارای بیشترین تعداد بود. در تاریخ کشت ۱۰ اردیبهشت، رقم مارفونا در چهار عمق کشت بیشترین وزن غده (به‌طور میانگین با ۶۷۵ گرم) در بوته را داشت. تک ساقه‌ای در بوته‌ها صفت مطلوبی نیست. در رقم مارفونا درکشت آبان ماه سه عدد بود و در بوته‌های تک ساقه‌ای در کشت آذرماه کمتر از کشت آبان و اردیبهشت بود. بیشترین کارایی مصرف آب در تاریخ کاشت آبان و آذرماه در عمق‌های ۱۰،۱۵ و ۲۵ در رقم اسپریت مشاهده شد. بیشترین عملکرد غده در تاریخ کاشت اردیبهشت نسبت به دو تاریخ کاشت آبان و آذر بود. رقم مارفونا در هر چهار عمق کشت در تاریخ کشت اردیبهشت‌ماه به ترتیب ۸۶/۳۵، ۳۹/۳۲، ۴۵/۲۷ و ۰۲/۲۵ تن در هکتار شد. درنهایت می‌توان نتیجه گرفت، کشت پاییزه سیب­زمینی بخصوص در مناطقی که از کمبود آب دارند، مناسب است. بیشترین کارایی مصرف آب در کشت پاییزه در عمق‌های ۱۰،۱۵ و ۲۵ سانتی­متر، مربوط به رقم اسپریت بود.

---

زراعت سیب­زمینی نقش تعیین کننده­ای در اقتصاد استان اردبیل دارد و اساس تغییرات اقتصادی و حتی معیشتی مردم متاثر از تولید و عرضه این محصول استراتژیک بوده و به نوعی در جریان زندگی اقتصادی مردم دخالت دارد. این تحقیق با هدف افزایش بهره­وری آب و عملکرد غده سیب­زمینی با انتخاب آرایش کاشت مناسب برای منطقه اردبیل طی سال­های ۹۷-۱۳۹۶ اجرا شد. در این آزمایش دو فاکتور شامل (آرایش کاشت و ارقام سیب­زمینی) هر کدام در چهارسطح (دو ردیف با عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر با دو نوار تیپ در دو پشته، سه­ ردیف با عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر با دو نوار تیپ در روی یک پشته، چهار ردیف با عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر در روی دو پشته و در هر پشته دو ردیف و روش مرسوم یعنی یک نوار تیپ و دو ردیف با عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر با آبیاری غرقابی) و ارقام سیب­زمینی به نام­های (آگریا، میلوا، جلی و بانبا) با طبقه بذری گواهی­ شده بر اساس آزمایش اسپیلت بلوک بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. بر اساس نتایج به دست آمده آرایش کاشت بر ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی در بوته، تعداد غده در بوته، عملکرد غده، کارایی مصرف آب، درصد نیتروژن کل، ویتامین ث و قندهای احیایی غده معنی­دار شد. حداکثر عملکرد غده و کارایی مصرف آب مربوط به ارقام میلوا و جلی با آرایش کاشت چهار ردیف با فاصله عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر در روی دو پشته و در هر پشته دو ردیف و یک نوار تیپ، به ترتیب ۸۰/۷۵ و۳۲/۷۲ تن در هکتار و ۱۳/۱۰ و ۶۶/۹ کیلوگرم بر متر مکعب حاصل شد، به­طوری­که عملکرد غده این دو رقم نسبت به روش مرسوم کشت به ترتیب ۴۹ و ۸۵/۴۱ تن در هکتار و کارایی مصرف آب ۲۵/۸ و ۵۲/۷ کیلوگرم بر متر مکعب افزایش نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه به عامل­ها، صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی در بوته، عملکرد غده و کارایی مصرف آب در آرایش کشت چهار ردیف با فاصله عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر در رقم میلوا دارای بیشترین مقدار بودند. باتوجه به افزایش قابل توجه عملکرد وکاهش مصرف آب درآرایش کاشت چهار ردیف با فاصله عرض کاشت ۱۵۰ سانتی­متر در روی دو پشته و در هر پشته دو ردیف و یک نوار تیپ، این الگوی کشت برای منطقه اردبیل و مناطق هم اقلیم قابل توصیه است.

---

به­منظور بررسی اثر محلول­پاشی نانو دی­­اکسیدتیتانیوم و اسیدآسکوربیک بر وزن بلال و برخی از صفات بیوشیمیایی ذرت شیرین (Zea mays var saccharata) در شرایط تنش کمبود آب، این آزمایش به­صورت کرت­های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده ­کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز طی دو سال زراعی ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی عبارت از عامل اصلی تنش کمبود آب در سه سطح (آبیاری در سطح ظرفیت زراعی، آبیاری تا ۷۵ درصد ظرفیت مزرعه­ای و آبیاری تا ۵۰ درصد ظرفیت مزرعه­ای)، عامل فرعی محلول­پاشی اسید آسکوربیک در دو سطح صفر، ۰۵/۰ درصد و عامل فرعی فرعی محلول­پاشی نانو دی­اکسیدتیتانیوم در سه سطح صفر، ۰۲/۰ و ۰۴/۰ درصد بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که محلول­پاشی ۰۵/۰ درصد اسید آسکوربیک و ۰۲/۰ درصد نانو دی­اکسیدتیتانیوم تحت شرایط آبیاری تا ۵۰ درصد رطوبت مزرعه­ای موجب افزایش فعالیت آنزیم پلی­فنل­اکسیداز شد. هم­چنین محلول­پاشی با ۰۲/۰ درصد نانو دی­اکسید تیتانیوم در شرایط آبیاری تا ۵۰ درصد ظرفیت مزرعه­ای موجب افزایش آنزیم سوپراکسیددیسموتاز شد. نانو کود دی­اکسیدتیتانیوم و اسید آسکوربیک با کاهش اثر منفی تنش کمبود آب توانست وزن بلال را در تمام تیمارهای مورد مطالعه افزایش دهد که این موضوع نشان از اثر مثبت این ترکیب در گیاه دارد. محلول­پاشی با ۰۲/۰ درصد نانو دی­اکسیدتیتانیوم و ۰۵/۰ درصد اسید آسکوربیک با میانگین ۲/۱۸۳ گرم در بوته بیش­ترین و عدم محلول­پاشی هر دو ترکیب با میانگین ۱/۱۶۳ گرم بر بوته کم­ترین وزن بلال را داشتند که موجب افزایش ۱۲ درصدی وزن بلال نسبت به عدم محلول­پاشی ترکیبات فوق شد.

---

---

---

به­منظور ارزیابی واکنش ارقام کلزا به قطع آبیاری آخر فصل از نظر اسیدهای چرب دانه، گلیکوزینولات و ویژگی­های زراعی ارقام، آزمایشی به­صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه­ مرکز تحقیقات کشاورزی مغان به­مدت دو سال، طی سال­های ۹۸- ۱۳۹۶ اجرا شد. در این تحقیق دو عامل مورد بررسی قرار گرفت، آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح آبیاری معمول (شاهد) طبق نیاز گیاه و عرف منطقه، تنش کم آبیاری به صورت قطع آبیاری در مرحله خورجین‌دهی به بعد و قطع آبیاری در مرحله گل دهی به بعد و ارقام کلزا به عنوان عامل فرعی در ۱۱ سطح شامل ۰۰۳RGS، Sarigol، Zafar، Dalgan، Julius، Jacomo، Jerry، Jerom، Zabol-lo، ۴۰۱Hyola و ۴۸۱۵Hyola بودند. در این بررسی عملکرد و اجزای عملکرد دانه کلزا در واکنش به تنش کم آبی حاصل از قطع آبیاری پس از گل دهی و خورجین دهی قرار نگرفتند و تنها تیمار تنش بعد از گل دهی به میزان ۷/۴ درصد از تعداد دانه در خورجین کاست. بیوماس نیز تنها در واکنش به اعمال تنش  ۹/۲ درصد کاهش یافت. علی­رغم نتایج فوق، ویژگی­های روغن کلزا به شدت در واکنش به کم آبی قرار گرفت. میزان پالمتیک اسید در واکنش به کم آبی تا ۶/۳۲ درصد در رقم Jerom کاهش یافت، در حالی که میزان اسیدهای لینولئیک، اروسیک و گلیکوزینولات­ها در واکنش به  کم آبی به­ترتیب تا ۴/۸۴ درصد و۷/۱۴۸ درصد (در رقم Zafar) و ۷/۱۱۸ درصد (در رقم Jerom) افزایش یافتند. در این بررسی بیش ترین عملکرد دانه با ۲۹۸۶ و ۲۹۸۱ کیلوگرم در هکتار در ارقام Julius و RGS۰۰۳ به­دست آمد. در این ارقام، هر سه جزء عملکرد یعنی تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه در مقایسه با سایر ارقام بیش تر بودند. بین ارقام از نظر اسیدهای چرب پالمتیک، لینولنیک، لینولئیک، اولئیک و میزان گلیکوزینولات اختلاف بالایی به دست آمد. در کل، با توجه به عملکرد تولیدی و هم­چنین مقادیر بالای اولئیک و لینولئیک اسید، ارقام ZafarوJulius  به عنوان ارقام برتر در نظر گرفته شدند.