کمبود آب مهمترین عامل کاهش عملکرد نخود دیم به شمار می‌رود. بنابراین افزایش دسترسی به منابع آب موجود و افزایش بهره‌وری مصرف آب از طریق به کارگیری میکروارگانیسم‌های بهبوددهنده افزایش جذب آب مانند میکوریزا و ترکیبات کاهش دهنده تعرق مانند کیتوزان و همچنین تنظیم‌کننده رشد سایکوسل بسیار حائز اهمیت است. این آزمایش در مجاورت سایت هواشناسی ورمهنگ کامیاران واقع در شمال غرب ایران طی دو سال زراعی 96-1394 صورت گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این مطالعه فاکتور اصلی شامل تلقیح میکوریزا (عدم تلقیح: کنترل و تلقیح با استفاده از قارچGlomus intraradices) و فاکتور فرعی شامل کاربرد کیتوزان (صفر، 5/0 و یک گرم در لیتر) و کاربرد سایکوسل (صفر، 5/0 و یک گرم در لیتر) بودند. 10 روز پس از محلول پاشی سایکوسل و کیتوزان (60 روز پس از کاشت)، صفات فیزیولوژیکی از قبیل: رنگیزه‌های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، bو کاروتنوئید،محتوای نسبی آب برگ، دمای کانوپی،پرولین برگ، آنزیم پراکسیداز و همچنین در مرحله رسیدگی کامل، عملکرد دانه اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که صفات محتوی نسبی رطوبت برگ، کلروفیل a،b، پرولین، پراکسیداز و عملکرد دانه تحت اثر برخی از تیمارهای آزمایشی و برهمکنش آنها اختلاف معنی‌داری در سطح پنج و یک درصد نشان دادند. به طوری که کلروفیل a در سال اول و کلروفیل b در سال دوم تحت اثر برهمکنش میکوریزا × کیتوزان × سایکوسل افزایش معنی‌داری نشان دادند. محتوی نسبی آب تحت اثر سایکوسل در سال اول و تحت اثر تلقیح با میکوریزا در سال دوم افزایش معنی‌داری یافت. تلقیح با میکوریزا در سال دوم ضمن کاهش دمای کانوپی، میزان پرولین را بهمیزان 07/21 درصد افزایش داد. محلو‌ل‌پاشی با سایکوسل نیز میزان پراکسیداز را در سال دوم به میزان 43/13 درصد کاهش داد ولی تحت اثر برهمکنش میکوریزا × کیتوسان × سال میزان پراکسیداز در طی هر دو سال زراعی افزایش حاصل نمود. در نهایت در سال اول عملکرد دانه تحت اثر برهمکنش تلقیح میکوریزا × سایکوسل (یک گرم در لیتر) در مقایسه با شاهد 05/24 درصد افزایش یافت. بر اساس نتایج این آزمایش کاربرد قارچ میکوریزای گلوموس اینترارادیسس قبل از کاشت و محلو‌ل‌پاشی سایکوسل به میزان یک گرم در لیتر در مرحله قبل از گلدهی نخود دیم در منطقه کامیاران توصیه می‌گردد.
Rezaie M A, Pasari B, Mohammadi K, Rokhzadi A, Karami E. Rainfed chickpea (Cicer arietinum) response as affected by mycorrhiza fungi inoculation, anti-transpiration and growth regulator compounds in Kamyaran climate. فیزیولوژی گیاهان زراعی 2022; 14 (54) : 2 URL: http://cpj.ahvaz.iau.ir/article-1-1381-fa.html
رضایی محمد عزیز، پاساری بابک، محمدی خسرو، رخزادی اسعد، کرمی عزت. واکنش نخود (Cicer arietinum) دیم تحت اثر تلقیح با قارچ میکوریزا، ترکیبات ضدتعرق و تنظیم کننده رشد در شرایط آب و هوایی کامیاران. مجله علمی فیزیولوژی گیاهان زراعی. 1401; 14 (54) :27-43
